Từ cách đây đã rất lâu, vào mỗi dịp Tết đến xuân về, các gia đình Việt Nam lại dựng cây nêu trước sân nhà như một hành động truyền thống không thể thiếu. Tùy vào văn hóa vùng miền, người dân sẽ treo thêm một số vật phẩm có tính biểu tượng.Thế nhưng ngày nay rất ít bạn trẻ hiểu rõ phong tục dựng cây nêu ngày Tết có ý nghĩa gì ?

Ý nghĩa của tục dựng cây nêu

Cây nêu thực chất là cây tre hoặc cũng có thể là cây trúc, cây mía được người dân Việt Nam dựng trước sân nhà vào dịp Tết đến. Theo tục lệ của người Kinh, cây tre khi mang về sẽ được cạo sạch nhánh và lá sau đó treo lên mình một số vật như :các lá bùa bát quái, vàng mã, cá chép cắt bằng giấy, giỏ đựng vôi trầu cau, khánh đất nung, nhánh của cây xương rồng.

Các vật phẩm này đều có những ý nghĩa nhất định, ví dụ cá chép là để cho ông Táo về chầu Thiên Đình,vàng mã hay giỏ đựng vôi trầu cau để cúng tổ tiên. Trong khi đó bùa bát quái, khánh đất, nhánh xương rồng, ống sáo là để xua đuổi ma quỷ, những điều xui rủi không may mắn. Vào buổi tối, người ta còn treo thêm đèn lồng đỏ lên ngọn cây nêu để dẫn đường cho ông bà tổ tiên về ăn Tết với con cháu trong nhà.

Dựng cây nêu ngày Tết còn mang ý nghĩa biểu tượng về sự hòa hợp âm dương. Cây nêu là cầu nối giữa bầu trời và mặt đất, ngọn cây nêu vươn cao đón lấy tia nắng đầu ngày, mang sức sống mãnh liệt của mùa xuân đến với mọi nhà. Cây nêu sẽ được dựng vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, bởi đây là thời điểm ông Táo vắng mặt để về chầu Thiên Đình, ma quỷ thường nhân dịp này để quấy nhiễu người dân. Đến ngày 7 âm lịch hàng năm, người dân sẽ làm lễ hạ cây nêu.

Hướng dẫn dựng cây nêu

Để chuẩn bị cho việc dựng cây nêu ngày Tết, người dân phải tìm được một cây tre(hoặc trúc) già, thân thẳng, cao to, các đốt tre đều đẹp, ngọn cây còn nguyên lá tươi tốt. Vật dụng để dựng cây nêu còn bao gồm 3 dây chằng thường là dây thừng, hiện nay có thể thay bằng dây dù bền để buộc các vật phẩm lên cây đồng thời giữ cây nêu không bị đổ. Ngoài ra người dân cũng phải chuẩn bị thêm cọc tre hoặc cọc sắt để buộc chân cây nêu.

Các vật dụng dùng để trang trí cho cây nêu ngày Tết gồm một số món đồ sau:

• Lồng đèn: lồng đèn đỏ rực rỡ treo ở ngọn cây nêu để dẫn đường cho ông bà, người thân về ăn Tết cùng con cháu.
• Cờ hội: các lá cờ hình vuông được treo dưới chùm tre.
• Lá phướn : được làm bằng giấy màu, giấy điều hoặc vải đỏ, viết các câu chúc mừng năm mới mang ý nghĩa may mắn, treo cùng vị trí cờ hội nhưng buông dài xuống.
• Các dụng cụ tạo âm thanh như khánh đất, sáo trúc, chuông gió, miếng kim loại…để khi gió thổi qua tạo nên âm thanh vui tai đồng thời báo hiệu cho ma quỷ biết đây là nơi có người ở, tránh để chúng phá phách.
• Giỏ tre hoặc túi vải đựng vàng mã, trầu cau, gạo muối…treo bên dưới chùm lá tre.
• Các vật phẩm mang ý nghĩa tín ngưỡng như : lá đa, nhánh xương rồng, lá dứa.

Dưới gốc cây nêu người ta đặt các các câu đối xuân, các tranh vẽ hình ảnh bánh trái ngày Tết để cầu mong một năm mới may mắn, no đủ. Ngoài ra gốc cây nêu cũng được rắc vôi bột trắng thành vòng tròn, hoặc thành vòng cung mũi tên chỉ ra ngoài cổng nhà để đuổi quỷ ma.

Những gia đình có khoảng sân rộng rãi có thể phối hợp trang trí cây nêu cùng hoa, cây cảnh, tiểu cảnh, cờ phướn để giúp cảnh quan sinh động hơn. Ngày nay chỉ còn một số ít người giữ truyền thống dựng cây nêu ngày Tết với số lượng vật phẩm được đơn giản hóa đi nhiều.

Phong tục dựng cây nêu ngày Tết là nghi lễ độc đáo của dân tộc ta vào dịp đầu xuân năm mới,nhưng đang dần mai một qua thời gian. Để khôi phục và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống, các cơ quan chức năng phải có biện pháp cụ thể.