Hà mã – hung thần ở Zimbabwe

Trái với vẻ ngoài, hà mã là loài có tính lãnh thổ cao và có thể tấn công con người. Một du khách đã suýt bị loài động vật này cắn đứt đôi trên sông Zambezi.

Paul Templer đang sống một cuộc đời tuyệt vời. Anh 28 tuổi và dẫn tour tại quê hương Zimbabwe của mình, tập trung vào các chuyến chụp ảnh đồng cỏ. Anh từng ra nước ngoài vài năm, nhưng trở về vùng đồng cỏ của châu Phi và đem lòng yêu nó.

Templer cho biết chương trình cấp chứng chỉ hướng dẫn viên của Zimbabwe rất nghiêm ngặt, và những ai qua được đều rất tự hào. Anh yêu thích việc cho du khách chiêm ngưỡng thế giới động vật hoang dã tuyệt diệu của quốc gia này, trong đó có cả những con hà mã có tính lãnh thổ cao.

Mọi thứ đều ổn, cho đến khi biến cố xảy ra.

Tai nạn bất ngờ

Ngày 9/3/1996, một ngày thứ bảy, Templer nghe tin một người bạn dẫn tour safari bằng cano trên sông Zambezi bị sốt rét. Anh đồng ý đi làm hướng dẫn viên thay bạn. “Tôi yêu dải sông đó. Tôi biết rõ nơi đó như lòng bàn tay”.

Chuyến đi gồm 6 khách, 3 hướng dẫn viên thực tập và Templer. Họ có 3 cano, du khách ngồi ở hai ghế đầu và một hướng dẫn viên ở ghế sau. Tiếp đó, một hướng dẫn viên thực tập chèo thuyền kayak để đảm bảo an toàn.

Hành trình trên sông Zambezi diễn ra thuận lợi, mọi người đều vui vẻ. Cuối cùng, họ đi ngang qua một đàn gồm hơn chục con hà mã. Đây là điều bình thường trên con sông dài thứ tư châu Phi. Ban đầu, họ không thấy có vấn đề gì vì giữ khoảng cách an toàn.

Khi họ đến gần hơn, anh cố tránh chúng và chèo vòng qua đám hà mã. Templer dẫn đầu, với hai cano và một kayak theo sau. Anh đi vào một con kênh nhỏ để chờ những người khác. Tuy nhiên, chiếc cano thứ ba tụt lại phía sau mà không rõ lý do.

Đột nhiên, một tiếng động lớn vang lên. Phía đuôi cano vọt lên cao. Evans, hướng dẫn viên của chiếc cano đó, rơi khỏi xuồng, còn các du khách bằng cách nào đó vẫn ngồi lại được. Dòng chảy cuốn Evans về phía một con hà mã mẹ và con của nó cách đó 150 m. Templer phải nhanh chóng hành động.

Anh nói với Ben, một trong những hướng dẫn viên còn lại, đưa khách từ chiếc cano bị tấn công đến nơi an toàn. Trong khi đó, anh quay xuồng để đến chỗ Evans, với ý định tiến sát và kéo Evans lên cano.

Khi đến gần, Templer thấy những cuộn sóng tiến về phía mình. Anh lập tức biết đó là một con hà mã hoặc một con cá sấu rất lớn. Anh đập mạnh mái chèo lên mặt nước để đuổi nó đi, và cuộn sóng dừng lại.

Anh đến gần Evans hơn, nhưng họ cũng tiến sát lại mẹ con hà mã. Khi Templer vươn người ra định kéo Evans lên xuống, nước đột nhiên bắn vọt lên giữa họ. Templer cho biết mọi chuyện xảy ra quá nhanh, anh không thấy gì cả.

“Thế giới quanh tôi tối đen và im lặng lạ lùng” – anh hồi tưởng. Templer mất vài giây để biết chuyện gì đang diễn ra. Anh cố gắng vùng vẫy nhưng không được, hóa ra, nửa người trên của anh đang ở trong họng một con hà mã.

Một con hà mã trưởng thành có thể giữ phần lớn cơ thể của người lớn, khi chúng có chiều dài đến 5 m, cao 1,6 m và nặng 4 tấn. Miệng của chúng rất lớn và hàm cực khỏe, có thể mở rộng 150 độ. Răng của chúng cũng rất đáng sợ, với phần răng nanh sắc nhọn có thể dài đến 51 cm và lực cắn mạnh gấp 3 lần sư tử. Một con hà mã có thể cắn đứt đôi thân người.

Chúng sinh sống ở nhiều khu vực khác nhau của vùng hạ Sahara ở châu Phi, nhất là ở Đông Phi và Nam Phi, gần sông hoặc các nguồn nước. Hà mã là loài có tính lãnh thổ cao và tấn công một cách hung dữ bất cứ động vật nào xâm phạm lãnh thổ của chúng, từ linh cẩu, sư tử đến cá sấu.

Chúng cũng giết chết người. Một số nguồn tin cho rằng số nạn nhân của hà mã lên đến 500 người/năm, nhưng không được thống kê cụ thể, vì một số vụ tấn công và thiệt mạng xảy ra ở các vùng xa xôi và không được báo cáo.

Hung thần trên sông

Một nghiên cứu cho thấy khả năng mất mạng trong một vụ hà mã tấn công là 29-87%, cao hơn của gấu xám (4,8%), cá mập (22,7%) và cá sấu (25%).

Tỷ lệ sống sót thấp khiến tình huống của Templer gần như vô vọng.

Tuy nhiên, có thể do anh lọt quá sâu xuống họng khiến con hà mã khó chịu, và nó nhả anh ra. Templer trồi lên mặt nước và thấy Evans. Anh bảo: “Chúng ta phải ra khỏi đây”.

Nhưng Evans gặp rắc rối lớn, Templer bơi ngược lại chỗ anh ấy nhưng đột nhiên bị tấn công từ phía dưới. Một lần nữa, anh lại lọt nửa người vào họng hà mã, nhưng lần này chân anh mắc kẹt và tay được tự do.

Anh cố với lấy súng nhưng bị quăng quật nên không thể. Con hà mã – một con cái già hơn, hung dữ hơn – nhả Templer ra lần thứ hai. Khi trồi lên mặt nước, anh không thấy Evans đâu và cho rằng anh ấy đã được giải cứu.

Anh cố thoát khỏi tình huống hiện tại và bơi vào bờ. Khi nhìn xuống dưới tay, anh thấy một con hà mã lao về phía mình với cái miệng mở to. Lần này, anh bị nó đớp ngang người, chân ở một bên miệng, vai và đầu ở bên kia.

“Và rồi nó như phát điên… Khi hà mã tấn công, chúng sẽ cố xé xác và phá hủy bất cứ thứ gì chúng nhắm đến” – Templer nói.

Khi nó lặn xuống nước, anh nín thở và khi nó trồi lên, anh cố hít sâu. Templer cố gắng túm lấy những cái răng nanh đang xuyên qua người anh để tránh bị xé xác. Vụ việc diễn ra trong khoảng hơn 3 phút.

Trong khi đó, Mack, hướng dẫn viên thực tập chèo xuồng kayak, đã liều mạng chèo đến chỗ Templer. Anh xoay xở túm được tay cầm của xuống, và Mack kéo được anh đến tảng đá trên sông, nơi hà mã không thể trèo lên.

Templer hỏi Mack về Evans, nhưng Mack nói anh ấy đã biến mất. Tình trạng thương tích của Templer rất nặng, bàn chân trái như bị búa đập nát, không thể cử động tay và một bên tay nát bươm. Miệng anh sùi máu và họ nhận ra phổi anh đã bị xuyên thủng.

Anh biết dù nguy hiểm cỡ nào, họ cũng phải xuống khỏi tảng đá đó. Anh được đưa lên một chiếc cano do Ben chèo. Con hà mã tiếp tục đụng vào thuyền. Họ ra khỏi sông nhưng không thấy Evans. Ba ngày sau, thi thể của anh ấy được tìm thấy. Evans được cho là đã chết đuối vì không thấy có dấu hiệu bị tấn công.

Một số người trên bờ nhận thấy có sự cố ở sông và một đội cứu hộ Zimbabwe đã đưa những người khác vào bờ.

Họ mất 8 tiếng để đưa Templer đến bệnh viện gần nhất. Anh đã trải qua vô số cuộc phẫu thuật trong một tháng và tưởng rằng mình sẽ mất một chân và cả hai tay. Tuy nhiên, bác sĩ đã cứu được cả mạng sống, đôi chân và một cánh tay của Templer. Tay trái của anh buộc phải cắt bỏ do bị dập nát quá nặng.

Anh trị liệu vật lý ở Zimbabwe, sau đó chuyển đến Anh sinh sống.

Quy tắc an toàn

Những người dân sống gần lãnh thổ của hà mã có nguy cơ bị tấn công cao hơn du khách. Phần lớn các vụ tấn công xảy ra dưới nước, nhưng hà mã có phá hoại mùa màng ở các trang trại, nên cũng tấn công cả người đang cố bảo vệ cây trồng của mình. Một số vụ xảy ra với khách du lịch, nhưng chủ yếu là với người dân địa phương.

Sự bùng nổ dân số của châu Phi khiến vấn đề này càng trầm trọng hơn, khi các khu dân cư mở rộng dẫn đến việc gia tăng nguy cơ đụng độ hà mã.

Dù vậy, hà mã vẫn là nhân tố quan trọng trong hệ sinh thái nước ngọt nơi chúng sinh sống, thông qua việc tiêu thụ một lượng lớn thực vật và vòng tuần hoàn dinh dưỡng từ phân của chúng. Hà mã tấn công con người là để đuổi họ khỏi lãnh thổ của chúng.

Templer và các chuyên gia cho biết để đảm bảo an toàn, du khách nên tìm hiểu thông tin và tránh xa rắc rối từ đầu. Hà mã không muốn tiếp xúc với con người và không phải thú săn mồi, việc chúng tấn công con người là tai nạn.

Du khách được khuyến cáo nên tránh xa chúng. Nếu muốn quan sát và chụp ảnh chúng, bạn nên đầu tư ống nhòm hoặc ống kính máy ảnh tele. Khi được cảnh báo hãy ở trong xe, du khách cần tuân thủ. Đồng thời, bạn không nên đi dọc các tuyến đường quen thuộc của hà mã, không tách khỏi nhóm và đừng tiếp cận chúng từ phía sau. Việc tạo tiếng động để hà mã biết bạn đang có mặt ở đó là điều tốt.

Chúng thường lên bờ vào buổi chiều muộn hoặc vào buổi tối để kiếm ăn. Do đó, bạn cần tránh đi bộ dọc sông trong thời gian này. Đồng thời, du khách nên cảnh giác hơn vào mùa khô, khi thức ăn khan hiếm.

Du khách có nên sợ hãi việc khám phá đồng cỏ – đặc biệt là những vùng có hà mã – sau câu chuyện của Templer hay không?

Khuyến cáo đưa ra là nên đi một cách thông minh, hãy chọn các hướng dẫn viên chuyên nghiệp và làm theo lời họ.

Templer cho biết vụ anh bị tấn công là “bất thường”, và anh không muốn bất cứ ai nhụt chí vì những gì xảy ra với anh. “Lời khuyên của tôi là hãy đi và trải nghiệm. Nhưng hãy đi cùng người giàu kinh nghiệm và biết phải làm gì” – anh nói.

Templer là hướng dẫn viên chuyên nghiệp và thông thạo địa hình.

Hà mã có kích thước lớn và bản tính bảo vệ lãnh thổ mạnh mẽ.

Templer may mắn sống sót nhưng mất một tay.

Những chiếc thuyền lớn có thể tăng độ an toàn cho du khách ở các vùng có hà mã.